حقوق مالکیت معنوی یا فکری عبارت است از: حقوق مربوط به آفرینشها و خلاقیتهای فکری در زمینههای علمی، صنعتی، فنی، ادبی و هنری.
در کنوانسیونها و موافقتنامههای مربوطه و حتی در موافقتنامه جنبههای مرتبط با تجارت حقوق مالکیت معنوی (تریپس) که نسبت به کنوانسیونهای قبلی از جامعیت بیشتری برخوردار است، تعریف جامع و مانعی از این حقوق داده نشده بلکه اغلب مصادیق آن برشمرده شده و سپس حدود و ثغور حقوق مرتب بر آنها مشخص شده است. یکی از حقوقدانان مالکیت معنوی را چنین تعریف نموده است: «خلاقیتهای فکر و ذهن بشر که دولت در قبال آنها به پدید آورندگان آن حق انحصاری بهره بهرداری را برای مدت معینی به منظور جلوگیری از استفاده غیرمجاز دیگران اعطاء میکند.» در کشور ما نیز حقوق دانان در تعریف حقوق مالکیت معنوی اتفاق نظر ندارند؛ به علاوه تعریف جامع و مانعی را ارائه ندادهاند.
تعیین اصالت آثار هنری در گالری ایده
این روزها با رواج و گسترش روزافزون خرید و فروش آثار هنری در بازارهای داخلی و بینالمللی و تخصصیتر شدن هرچه بیشتر مناسبات تجاری در فضای هنری، هنرمندان با مسائل حقوقی تازهای روبهرو میشوند که از جمله آنها میتوان به گواهی اصالت هنری اشاره کرد.
اگرچه برخی از مؤسسات ادعاهای بسیاری در این باب را مطرح کردهاند اما داستان مالکیت و ارائه گواهینامه اصالت هنری راه پرفراز و نشیبی به لحاظ حقوقی پیش روی خود دارد زیرا هنوز قوانین اولیه آن در سیستم قانونگذاری از وضوح کافی برخوردار نیست و روند آن در مسیر تکمیل شدن است، لذا سیستم حقوقی در این زمینه همچنان با نواقص جدی روبهرو است و بنابراین در مورد مسائل این چنینی فقط از طریق نمونهها و مصادیق در دادگاهها است که میتوان وجود شک و شبهها را برطرف کرد مگر در مواردی که اثر هنری از همان ابتدای آفرینش هنری به ثبت سازمان مرکز مالکیت معنوی درآمده باشد.
آثار هنری زیرمجموعه آثار معنوی قرار میگیرند و طی سالهای گذشته قوانینی برای حمایت از افرادی که آثاری معنوی همچون آثار هنری به وجود میآورند، در مجلس به تصویب رسیده است اما قانون ایران مفهوم مالکیت معنوی را برای افرادی معتبر دانسته که بخواهند از حقوق غیر مادی خود دفاع کنند؛ مانند: حق تألیف یا موارد مشابه در «قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری» به آن اشاره کرده است.
این قانون در سال ۸۶ پس از تصویب در مجلس به تأیید شورای نگهبان رسیده است و به مدت ۵ سال به صورت آزمایشی اجرایی و سپس دوباره برای یک دوره ۵ ساله و پس از آن در طی ۲ سال تمدید شده است؛ تا اینکه در اردیبهشت ماه سال ۹۸ اعتبار این قانون به سرانجام رسید. قانون جدیدی در تاریخ ۲۶ مرداد ماه و در کمیسیون حقوقی مجلس به تصویب رسید تا سرنوشت قانون جدید مسیر دیگری پیدا کند که بخش عمدهای از این قوانین درباره ثبت اختراعات و نه آثار هنری یا ادبی است.
با اینحال مؤسسات هنری قادرند در حوزه اختیارات خود گواهینامههایی صادر کنند و اصالت آثار هنری را با توجه به نظر کارشناسان خود به تأیید برسانند که گالری ایده در این زمینه تمام تلاش خود را برای اطمینان یافتن خریداران و کلکسیونرها از اصالت آثار هنری انجام میدهد.
گواهی اصالت، به منظور تایید کیفیت و اصالت آثار هنری صادر میشود و وجود آن برای کلکسیونرها میتواند اهمیتی دو چندان داشته باشد. این اطلاعات میتواند شامل تاریخ خلق اثر، عنوان، ابزار، اندازه و روشهای استفاده شده در اثر هنری باشد. این ارزیابی را کارشناسان زبده گالری ایده بر عهده دارند. گواهی اصالت اثر هنری به امضای هر دو طرف خریدار و هنرمند باید رسیده باشد تا از اعتبار لازم برخوردار باشد.