نمایشگاه عکس های ژان رضایی

مرزهای خیال و واقعیت - پروژه 1: درخت

خدا از درون درختی که شعله‎ور بود موسی را صدا زد:

«اِهیِه اَشِر اِهیِه» / من همانم که هستم.

کتاب مقدس، خروج 3:14

از دوران باستان تا عصر مدرن، ارتباط انسان با واقعیت همواره در کانون توجه بوده است. ذهن ما برای پذیرش واقعیت همواره به داستان‎پردازی نیاز داشته است و اسطوره و مذهب بر مبنای نوعی صورت‎بندی از رابطه انسان با طبیعت شکل گرفتند. خدایان می‎خواستند در هیئت نیروهای طبیعی، انسان را اغوا کنند اما او به کوشش پیشرفت‎های علمی و فرهنگی بر این وسواس تاریخی چیره شد و طبیعت را ابزار دانش و تخیل خویش ساخت.

کامی پیسارو نقاش امپرسیونیست می‎گفت: «در برابر طبیعت شجاع باش!» شاید بتوان این گفته را شاکله هنر مدرن به حساب آورد؛ اما این هنرمند بعد از او، ونسان ون‎گوگ بود که این شجاعت را تحقق بخشید. ظهور ون‎گوگ مقارن با اتفاق دوران‎سازی در سرآغاز عصر مدرن است: اختراع دوربین عکاسی. عکاسی به مثابه پدیده‎ای فناورانه در ابتدا رقیب نحیفی برای نقاشی تلقی می‎شد اما نقاشی فقط زمانی که بار سنگین بازنمایی طبیعت را کنار گذاشت، امکان‎های جدیدی به رویش گشوده شد و هنر مدرن آغاز گردید. تا پیش از ظهور عکاسی، موضوع نقاشی اغلب بازنمایی طبیعت بود، ولی پس از جهت‎گیری معنادار ون‎گوگ، تحریف در بازنمایی و دستکاری واقعیت موضوعیت یافت. گویا این اختراع علمی مأموریتی تاریخی داشت تا ما را برای همیشه از بندگی طبیعت برهاند.

دوربین عکاسی در واقع علیه هنر نقاشی نیست، بلکه تکنولوژی صرفاً تخیل انسان را مجهزتر می‎کند تا بتوانیم بر واقعیت بیرونی تیشه‎های ظریف‏تری بزنیم و ماهیت جهان را به رنگ میل‎مان درآوریم. نگاه ما در مواجهه با طبیعت همواره می‎خواهد چیزی به آن بیفزاید یا از آن بکاهد و نهایتاً به عینیت بیرونی وجهه‎ای انسانی و ذهنی ببخشد. عکاسی غالباً مدیومی در ستایش امر واقعی تعریف شده است، اما عکاسی برای من در گام اول واکنشی عاطفی نسبت به فضا و زمان است و در گام دوم دخل و تصرف در واقعیت. عکاسی نگریستن با دست است، قوه بینایی را به دست سپردن و بدین طریق جهان را فراچنگ آوردن، چیزها را به درون راه دادن، و نهایتاً تبدیل کردن به چیزی غیر از خودشان است. این مجموعه عکس محصول تعامل دست‎ها با چشم است، آثاری که سعی می‎کنند به مرزهای میان دو مدیوم نقاشی و عکاسی نفوذ کنند و این فضای باریک و ناشناخته را اندکی بگشایند. سرانجام مجموعه‏ی عکس "درخت" واجد نوعی حسی سرورانه نسبت به طبیعت و بیانیه‎ای در گرامی‎داشت تکنولوژی است.

ژان رضایی – آذر 1403